Cách thức/ phương pháp tạo nên một ý tưởng sáng tạo Làm những công việc sáng tạo, đặc biệt là trong mảng mỹ thuật hội họa, không phải lúc nào bạn cũng có đầy đủ ý tưởng. Thậm chí, bạn có thể gặp những cảm giác bế tắc, cạn kiệt suy nghĩ. Làm thế nào...
Xem chi tiết
BỐ CỤC TRANH VẼ NGHỆ THUẬT THỊ GIÁC CƠ BẢN CHO TRẺ EM Hội họa nói chung là dành cho tất cả mọi người ở mọi lứa tuổi. Mỗi người đều tiếp cận hội họa hay vẽ tranh với những góc độ và cách thức khác nhau. Những đứa trẻ của chúng ta cũng có...
Xem chi tiết
Tranh minh họa là gì? Phương pháp kể chuyện bằng tranh minh họa hiệu quả! Tranh minh họa ngày nay được phát triển áp dụng trong rất nhiều môi trường hoàn cảnh và mục đích khác nhau. Từ những mục đích thương mại, quảng cáo các sản phẩm cho đến nhu cầu nghệ thuật mang...
Xem chi tiếtKhi trẻ lớn lên từ học sinh tiểu học đến tuổi thiếu niên, bạn có thể mong đợi nhiều thay đổi từ ngoại hình cho đến các hoạt động yêu thích của chúng. Trẻ em từ 6 đến 12 tuổi sẽ bắt đầu coi trọng tình bạn và tham gia nhiều hơn vào các hoạt động như vận động, thể thao và/hoặc vẽ tranh.
Các bác sĩ sử dụng các mốc quan trọng nhất định để biết liệu một đứa trẻ có phát triển như mong đợi hay không. Có rất nhiều điều được coi là bình thường, vì vậy một số trẻ đạt được kỹ năng sớm hơn hoặc muộn hơn những trẻ khác.
Khi con bạn tiếp tục lớn lên, bạn sẽ nhận thấy những khả năng mới và thú vị mà con bạn phát triển. Mặc dù trẻ em có thể tiến bộ với tốc độ khác nhau và có sở thích đa dạng, sau đây là một số cột mốc chung mà trẻ có thể đạt được ở độ tuổi này:
Trẻ 6 đến 7 tuổi:
Trẻ từ 8 đến 9 tuổi có thể:
Trẻ từ 10 đến 12 tuổi có thể:
Khi trẻ bước vào tuổi đi học, khả năng và sự hiểu biết về các khái niệm và thế giới xung quanh tiếp tục phát triển. Mặc dù trẻ em có thể tiến bộ với tốc độ khác nhau nhưng sau đây là một số cột mốc chung mà trẻ có thể đạt được ở độ tuổi này:
Trẻ 6 đến 7 tuổi:
Trẻ từ 8 đến 9 tuổi:
Trẻ từ 10 đến 12 tuổi:
Trẻ ở độ tuổi này cần hoạt động thể chất để xây dựng sức mạnh, khả năng phối hợp và sự tự tin – đồng thời đặt nền móng cho lối sống lành mạnh. Chúng cũng giành được nhiều quyền kiểm soát hơn về mức độ hoạt động của mình. Những đứa trẻ thích thể thao và tập thể dục có xu hướng năng động trong suốt cuộc đời. Giữ dáng có thể cải thiện cách trẻ phát triển ở trường, xây dựng lòng tự trọng, cũng như ngăn ngừa béo phì và giảm nguy cơ mắc các bệnh nghiêm trọng như huyết áp cao, tiểu đường và bệnh tim sau này.
Đa phần chúng cân bằng giữa vận động thể chất và sức khỏe tinh thần thông qua tâm lý tính cách của trẻ em. Lứa tuổi này có nhiều sự tò mò, thích khám phá và học hỏi từ tự nhiên. Đa phần các bạn sẽ thực hiện những chuỗi nhận biết từ giác quan nguyên sơ ở lứa tuổi mầm non và hình thành tư duy trực giác thông minh. Các bạn đã nhận biết những đồ vật, sự vật thuộc về cuộc sống thường ngày. Những sự vật ít xuất hiện hơn trong cuộc sống, như là những món đồ công nghệ; công cụ, dụng cụ chuyên biệt … trẻ sẽ chủ động tìm hiểu thông qua việc chủ động đặt câu hỏi.
Một vài bạn có thể có khả năng tự khám phá mà không cần phải đặt quá nhiều câu hỏi. Đây là một trong những tiêu chí đánh giá chỉ số thông minh trí tuệ của trẻ. Thường thì những phát triển vận động thể chất sẽ phục vụ cho nhu cầu phát triển tâm lý, sức khỏe tinh thần. Chẳng hạn như dạo chơi để khám phá thế giới xung quanh, chạy chơi để được vui thú với bạn bè, làm việc phụ giúp người lớn để có được cảm tình và qua đó cảm thấy hạnh phúc, …
Một khía cạnh khác, đó là khả năng phát triển vận động tinh. Khả năng vận động này thường đi kèm với mong muốn trong tiềm thức về trau dồi sức khỏe tinh thần, tâm lý, cảm xúc, tình cảm của một đứa trẻ. Chúng thích đọc truyện, xem tranh minh họa, tìm hiểu chủ đề, nội dung và thực hành tình cảm, cảm xúc, tinh thần với bên ngoài thông qua biểu hiện tình cảm, nói, viết và vẽ. Đó là những yếu tố thuộc về vận động tinh.
Đây là những đánh giá kết luận của tiến sĩ Lydia Villa, Clinica CHOC Para Niños, Trung tâm Chăm sóc CHOC – vào tháng 5 năm 2021. Qua đó chúng ta thấy rõ ràng, trẻ em trong độ tuổi này phát triển vận động thể chất và vận động tinh dưới sự mong muốn được khám phá nhận biết thế giới xung quanh, xây dựng trí tuệ cảm xúc, phát triển tình cảm. Tất cả yếu tố vận động và tinh thần này là mối quan hệ hỗ tương, không có cái nào là ở thì chủ động và cái kia luôn ở thì bị động, nó hoán chuyển mạch lạc và thôi thúc khả năng tư duy sáng tạo của trẻ.
Trẻ trong lứa tuổi này xuất hiện những giấc mơ, nó là những gì diễn ra trong khoảng thời gian hoạt động khám phám, tổng hợp và tưởng tượng lại. Trong trí tưởng tượng của trẻ qua những giấc mơ còn có những tưởng tượng phi thực tế, nó là mong muốn hơn những gì chỉ có được như vậy từ thực tế. Nếu càng nhiều những tưởng tượng này sẽ là một phẩm chất rất tốt của một đứa trẻ. Nó sẽ thôi thúc các bạn thích khám phá hơn, nó hình thành tư duy phản biện sâu sắc, nó hình thành nên tính cách mạnh mẽ để dám thể hiện sự khác biệt. Trí tưởng tượng là tiền tố quan trọng để hình thành nên tư duy sáng tạo. Trí tưởng tượng còn giúp trẻ sáng tạo nên những sự vật giàu cảm xúc. Tất cả những gì tưởng tượng của trẻ đều mang đậm yếu tố tình cảm, giá trị nhân văn đơn giản, các yếu tố này luôn luôn tích cực.
Trẻ trong giai đoạn này cũng nhận biết và chịu sự chi phối sâu sắc từ môi trường, xã hội, … xung quanh. Nếu sự tưởng tượng của trẻ được biểu đạt ra bên ngoài là tiêu cực thì chỉ có khả năng duy nhất là do môi trường xung quanh trẻ không có năng lượng tích cực. Sự khám phá và tưởng tượng của trẻ là không giới hạn. Năng lượng tiếp nhận luôn tràn trề. Trẻ cũng sẽ thể hiện điều đó ra với bên ngoài một cách trung thực và ngây ngô. “Đi hỏi già, về nhà hỏi trẻ”, câu nói rất hay của dân gian Việt Nam. Hỏi một đứa trẻ, sẽ biết được chính xác về thế giới xung quanh đứa trẻ.
Một phần rất quan trọng của quá trình trưởng thành là khả năng tương tác và hòa nhập với người khác. Trong những năm đi học, cha mẹ sẽ chứng kiến sự chuyển đổi của con mình khi trẻ chuyển từ chơi một mình sang có nhiều bạn bè và các nhóm xã hội. Trong khi tình bạn trở nên quan trọng hơn, đứa trẻ vẫn yêu quý cha mẹ mình và thích trở thành một phần của một gia đình. Mặc dù mỗi đứa trẻ là duy nhất và sẽ phát triển những tính cách khác nhau, sau đây là một số đặc điểm hành vi phổ biến có thể có ở con bạn:
Trẻ 6 đến 7 tuổi:
Trẻ từ 8 đến 9 tuổi:
Trẻ từ 10 đến 12 tuổi:
Hãy coi những điều sau đây là cách để bồi dưỡng khả năng xã hội của trẻ trong độ tuổi đi học:
Đây là thời kỳ gọi là “chủ nghĩa hiện thực trực quan”. Trẻ bắt đầu có quan điểm riêng về con người và môi trường, theo sở thích của chúng. Vì vậy, có rất nhiều bức tranh khác nhau về con người. Ở giai đoạn này, các bộ phận trên cơ thể quan trọng đối với trẻ đã bị phóng đại. Những phần cơ thể không quan trọng đối với trẻ có thể không được vẽ chút nào. Hơn nữa, khi lên 7 tuổi, trẻ có thể vẽ những đồ vật ở xa nhỏ và những đồ vật ở gần lớn hơn. Trong tranh của trẻ em ở độ tuổi này có một khuôn mẫu nhất định về quan hệ không gian.
Trong giai đoạn này, trẻ đang trong giai đoạn quan trọng về phát triển thể chất và tâm lý. Chúng tiếp cận việc vẽ với sự hiểu biết thực tế. Trong các hình vẽ, tỷ lệ giữa các bộ phận của cơ thể là thực tế. Người ta quan sát thấy sự khác biệt giữa các bức tranh do con trai và con gái vẽ. Các bé gái có xu hướng vẽ tranh về trẻ sơ sinh và váy áo trong khi các bé trai có xu hướng vẽ tranh về máy bay, ô tô, v.v.
Ở giai đoạn này, có thể dựa vào những tiêu chí quan sát đặc trưng của người lớn để đưa ra những tiêu chí. Trẻ so sánh bức vẽ mình đã vẽ với bức vẽ ban đầu trong tự nhiên và muốn vẽ giống hệt bức vẽ đó, tuy nhiên, trẻ có thể cảm thấy tuyệt vọng khi không làm được điều đó. Đây có thể ví von như là hội họa với chủ nghĩa hiện thực cho giai đoạn này.
Hầu hết người lớn không thể đạt đến giai đoạn này, bởi vì ở giai đoạn trước, đứa trẻ nghĩ rằng mình không thể vẽ được hiện thực như thực tế sẽ chìm vào tuyệt vọng và bỏ vẽ. Tuy nhiên, trong tranh của trẻ em tiếp tục vẽ tranh khi ở độ tuổi 13-14, người ta nhận thấy rằng phối cảnh được sử dụng một cách đầy đủ và hiệu quả. Chi tiết trong tranh ngày càng tăng. Màu sắc và hoa văn được nhấn mạnh nhiều hơn. Chúng bắt đầu tạo ra những hình ảnh trừu tượng theo cảm xúc. Đây là giai đoạn gọi là chủ nghĩa tự nhiên.
Tuổi này, các bạn đã hình thành tư duy trực giác. Vì thế các bạn nhìn nhận thế giới xung quanh dễ hơn và khám phá về nó qua khía cạnh cảm xúc, tình cảm. Lứa tuổi mà có rất nhiều giấc mơ, sự tưởng tượng và mơ ước là không giới hạn. Khả năng nhân cách hóa sự vật rất nhiều, vì nó mang yếu tố tình cảm, cảm xúc. Bất cứ hình ảnh nào diễn ra trong suy nghĩ hay từ quan sát cũng đi kèm với sự tưởng tượng về câu chuyện giàu tình thương và cảm xúc.
Một đứa trẻ trong quá trình xã hội hóa là trẻ có sự tương tác liên tục với những người trong môi trường của mình (mẹ, cha, anh chị em, bạn bè, giáo viên, v.v.). Những tương tác này được phản ánh trong tranh của trẻ. Kỹ năng giải quyết vấn đề liên quan đến vấn đề giữa các em hoặc với người lớn có thể được phản ánh trong tranh của các em.
Các vấn đề về tâm lý trẻ trong giai đoạn này thể hiện rất rõ ràng thông qua các bức tranh các bạn vẽ, các bạn đọc thêm tại đây Tranh vẽ, hội họa với sự phát triển và tâm lý giáo dục của trẻ. Trong chủ đề bài viết này chúng tôi phân tích những yếu tố tâm lý đi kèm với những khả năng nhận thức, hiểu biết, vận động thể chất theo khía cạnh khác nhưng không khác biệt so với các bài viết liên quan. Tất cả mọi lập luận đều xâu chuỗi lại để có thể hình thành nên phương pháp giáo dục hội họa tốt nhất. Và giáo dục hội họa cho trẻ em giai đoạn này nên là hình thức nuôi dưỡng tư duy trí tuệ thông minh và trí tuệ cảm xúc tốt. Về lâu dài sẽ hình thành tư duy trực giác thông minh, giúp con người có khả năng nhanh nhạy áp dụng trong mọi lĩnh vực đời sống. Hội họa hay vẽ tranh là phù hợp với tâm lý giáo dục và sinh hoạt hữu ích cho trẻ em. Lứa tuổi này là bản lề hình thành nên tính cách và nhân phẩm của các bạn về sau, việc phát triển tâm sinh lý, trí tuệ thông minh và trí tuệ cảm xúc là điều cần thiết hơn cả.
Mục tiêu chính của giáo dục hội họa hay học vẽ cụ thể như sau :
– Cho học sinh thấy rằng nghệ thuật là một hình thức biểu đạt phổ quát, cơ bản như nói hoặc hát.
– Cẩn thận với việc kìm hãm khả năng sáng tạo của trẻ bằng cách rèn luyện mang tính học thuật cao.
– Triển lãm các tác phẩm của học sinh để khuyến khích sự tự tin của các em.
– Giới thiệu lịch sử nghệ thuật với nghệ thuật hiện đại mà không phải qua các tác phẩm của những bậc thầy.
– Thực hành để trau dồi tư duy sáng tạo chứ không phải học theo các nghệ sĩ chuyên nghiệp.
Mục đích của việc cho trẻ vẽ một bức tranh là để trẻ có thể đưa nhận thức của mình lên giấy mà không cần bất kỳ sự can thiệp nào của người lớn; để cho phép chúng thể hiện bản thân, thế giới nội tâm của mình một cách tự do mà không có bất kỳ ảnh hưởng bên ngoài nào. Khi trẻ vẽ những bức tranh về con người, chúng truyền đạt cảm xúc hướng về bản thân và cách nhận thức của chúng. Có thể trẻ đang cố gắng kết hợp thế giới bên trong với thế giới bên ngoài bằng cách vẽ. Trong khi gián tiếp bộc lộ thế giới nội tâm của mình thông qua các bức tranh, trẻ có thể đang để người khác hiểu những điều mà nó đã trải qua. Người ta không được quên rằng đứa trẻ là người tạo ra bức tranh của mình bằng cách thể hiện bằng hình ảnh mà nó tạo ra. Vẽ tranh giúp trẻ khám phá bản thân.
Trò chuyện về các bức tranh tạo nên sự giao tiếp mang tính giáo dục, trị liệu và thiết lập mối quan hệ với trẻ. Vẽ tranh có thể tuân thủ tất cả các loại khung lý thuyết. Các hoàn cảnh và kiến thức lý thuyết khác mà nhà giáo dục yêu cầu là cần thiết để thiết lập mối quan hệ với trẻ và khám phá thế giới nội tâm của trẻ.
Như vậy có thể thấy, việc giáo dục hội họa, vẽ tranh cho trẻ em cần phải nghiêm túc nhìn nhận lại. Các bộ sách tập tô màu thật sự là nên giới hạn vừa đủ, chủ yếu là để rèn luyện độ khéo và phát triển cơ tay. Truyện tranh thật sự không còn phù hợp với độ tuổi thiếu niên, vì sẽ bị đóng khung trí tưởng tượng về sự vật. Trẻ em mầm non nên tập quan sát bằng những giác quan nguyên sơ. Sắp xếp, tổ hợp những hình cơ bản để tạo ra sự vật. Nên thực hành thủ công, mỹ thuật tạo hình khác. Việc dùng bút, cọ trực tiếp là chưa nên ép buộc trong giai đoạn 2-5 tuổi. Vấn đề này chúng tôi đã làm rõ tại bài viết Dạy vẽ, hội họa cho trẻ em mầm non 3-6 tuổi, quan điểm này giúp chúng tôi xây dựng thành công chương trình Sóc nhí, nó đem đến cho trẻ em niềm vui và tư duy quan sát nhạy bén. Nó giúp các bạn nhỏ có thói quen quan sát và nắm bắt đặc điểm riêng, yếu tố tạo nên sức sáng tạo ấn tượng về sau.
Giờ đây để tiếp nối lứa tuổi mầm non, là lúc chúng tôi viết về giai đoạn học hội họa với những phương pháp vạt mảng hình, phân biệt vật thể qua mảng hình hơn là đường nét, để giúp trẻ dễ dàng vẽ ra những cảm xúc chúng có thể hướng đến; giúp các bạn đi vào hòa sắc để điều tiết cảm xúc. Màu sắc giúp cân bằng cảm xúc và qua đó thế giới sẽ đa dạng hơn trong mắt trẻ em. Cuối cùng là chỉ cho chúng cách thức sắp xếp không gian vẽ, để thể hiện tốt hơn những gì chúng muốn biểu đạt. Đây cơ bản là nền tảng của giáo dục hội họa, dạy vẽ cho trẻ em độ tuổi tiểu học, từ 6 tuổi đến 12 tuổi.
Trí tưởng tượng của các em là vô hạn, chúng ta đừng hình thức hóa cụm từ “tư duy sáng tạo” để áp đặt sự tưởng tượng của chúng ta vào trong trí não của các bạn nhỏ. Chúng ta chỉ cần chỉ cho các bạn cách thức để thể hiện sự tưởng tượng đó ra. Sự sáng tạo theo đó mà cấu thành từ sự tưởng tượng của các bé. Sẽ có những chiếc xe buýt với đôi cánh rộng lớn bay qua những con đường kẹt xe bụi bặm, đưa các bạn về nhà nhanh hơn sau mỗi khi tan học chẳng hạn…
Ước mơ của các bạn nhỏ, nó trần tình một cái gì đó của xã hội đương thời. Đôi khi nó là tiếng nói từ nội tâm một xã hội nhân sinh. Có thể quan điểm là chưa rõ ràng, nhưng cũng đủ để người lớn chúng ta, những con người xây dựng xã hội phải suy nghĩ về nó và tìm ra giải pháp hữu ích. Chẳng phải trẻ em là tương lai và cũng là nền móng xã hội hôm nay đấy sao!
Một bức tranh của trẻ em vẽ sau thảm họa 11-9. Trong tranh là những chúng khủng long biến mình thành những cần trục tháp, xây dựng lại tòa nhà đã gãy vụn trước đó. Sự tưởng tượng bao hàm nhiều thông điệp về cảm xúc. Những nhân vật thuộc về góc trái và bên dưới, theo tâm lý trẻ em nhìn chung sẽ là những nhân vật phản diện, những kẻ xấu!
Đã đến lúc chúng ta nên quan niệm lại, định nghĩa lại một vài yếu tố về nghệ thuật thị giác. Hội họa thuộc về nghệ thuật thị giác, nhưng tiêu chí đánh giá ban đầu thì có phần khác nhau. Kỳ lạ là thế! Chúng tôi nói đến yếu tố cơ bản nhất và tiền tố để dẫn mọi người đến với hội họa. Đó là năng khiếu trong hội họa.
Chúng ta nghĩ như thế nào và tiêu chí nào để gọi là một đứa trẻ có năng khiếu hội họa và không có năng khiếu hội họa nhỉ? Và định nghĩa về năng khiếu để làm gì? Nó có lợi gì trong việc phát triển con người xét theo khía cạnh tư duy trí tuệ thông minh và cảm xúc hay không? Trong khi ở phân tích trước đó và trong các bài viết khác, chúng ta thấy rõ là hội họa mang đến rất nhiều sự hữu ích cho phát triển con người. Các yếu tố hội họa, tranh vẽ đều phù hợp với các yếu tố phát triển tư duy và kể cả giá trị nhân sinh quan.
Theo định nghĩa về năng khiếu trong hội họa, phần đa mọi người đều đi đến câu trả lời: một đứa trẻ có khả năng tả thực một sự vật nào đó sẽ là một đứa trẻ có năng khiếu hội họa. Vẽ một cái gì đó thì trông càng giống với vật mẫu thì năng khiếu hội họa càng rõ ràng. Những đứa trẻ này thường sẽ được rất nhiều sự động viên khích lệ để theo đuổi hội họa. Những đứa trẻ khác thì … sẽ dừng việc vẽ tranh lại, chúng sẽ tập trung vào những thứ khác. Không có gì sai trong khi chúng chọn những sinh hoạt giáo dục khác. Nhưng vấn đề chúng không bao giờ vẽ tranh nữa và cho rằng mình không biết gì về hội họa hoặc thậm chí ghét nó thì lại là vấn đề cần phải lưu tâm.
Như thế nào là tả thực? Tả thực được hiểu như là một mảng hình phải được giới hạn bằng một đường nét hoàn chỉnh, nó phải vừa khít với vật thể đó trong thực tế. Khả năng này là rất ít có được, nó thuộc về cấu tạo não bộ, … nó là thiên phú. Ở chiều ngược lại của nghệ thuật thị giác. Nghệ thuật thị giác không chỉ bao gồm tả thực nó còn chứa đựng những yếu tố về trừu tượng hóa, ấn tượng hóa, sắp đặt hóa, … Mâu thuẫn phát sinh bên trong những định nghĩa của nghệ thuật thị giác. Chúng tôi nói về vấn đề này rõ hơn tại bài viết Giáo dục hội họa dành cho trẻ em – Mầm non, tiểu học và trung học cơ sở, câu từ có khác đi nhưng lập luận vẫn thế. Những đứa trẻ không có khả năng tả thực sẽ vẽ sự vật theo tư duy tượng trưng về “hiện thực trực quan”. Các bạn thường xuyên phải tìm cách vẽ sao để ai cũng có thể hiểu mình vẽ về điều gì. Nếu được khuyến khích, cách thức này cũng có thể đạt được những yếu tố thuộc về nghệ thuật thị giác – hội họa trừu tượng. Sức tưởng tượng của các bạn này mới thật sự là vô hạn vì ngay từ đầu đã không có một giới hạn nào cả.
Trong khi các bạn đam mê tả thực thì sẽ mãi mê tả trực quan về cuộc sống. Các bạn này sẽ đam mê hiệu ứng, kỹ thuật về chất liệu để đặc tả sự thật, sự tự nhiên. Nó phù hợp với khả năng của bạn đó. Nó cũng thuộc về nghệ thuật thị giác. Giá trị sáng tác có sự khác nhau, một bên là hiện thức hóa cuộc sống và một bên là trừu tượng hóa cuộc sống. Cả hai cách thức đều phải tuân thủ những yếu tố nền tảng của nghệ thuật thị giác để trở thành tác phẩm nghệ thuật và qua đó sẽ trở thành nghệ sĩ. Cả hai nghệ sĩ và nhiều nghệ sĩ thuộc các trường phái nghệ thuật thị giác khác nữa đều là nghệ sĩ mỹ thuật tạo hình như nhau.
Rõ ràng, nếu nói về tiếp cận nghệ thuật để làm nghệ thuật thì con đường có hẹp, nhưng dùng hội họa để đào tạo con người về tư duy sáng tạo thì con đường rộng lớn vô cùng. Đừng giáo dục hội họa bằng con đường hẹp, cũng đừng nên đánh giá về năng khiếu theo kiểu xưa cũ như thế. Bạn đang tạo ra một con đường hẹp cho bạn và cho cả những con người muốn hiểu về nghệ thuật. Giáo dục hội họa nên dành cho tất cả mọi người, cả những người sẽ làm nghệ thuật và cả những con người cần tư duy sáng tạo để ứng dụng vào cuộc sống. Tư duy sáng tạo thì bất cứ ai cũng cần, chứ không riêng gì là nghệ sĩ tạo hình.
Mọi vấn đề sẽ được giải quyết nếu chúng ta phân tích được đầy đủ, còn lại là chúng ta phải kiên định với giải pháp chúng ta đề ra. Nói không với việc sao chép tác phẩm thị giác, nói không với việc đào tạo thực hành khéo tay mà không đi kèm với đào tạo nền tảng kiến thức. Kiến thức nền tảng hội họa bao gồm các yếu tố sau : Hình ảnh, màu sắc, ánh sáng và bố cục. Mỗi một lứa tuổi có tâm lý giáo dục khác nhau, liều lượng các yếu tố thành phần của nghệ thuật sẽ được dạy khác nhau. Không nên tập trung quá vào đường nét duy mỹ. Nó là quá khó với mọi người, đặc biệt là trẻ em. Đừng chọn cái không thể để áp đặt vào giáo dục, để rồi chúng ta phải than vãn về nghệ thuật bây giờ khó kiếm người để đào tạo.
Nếu dạy vẽ đúng cách, mọi điều tưởng tượng của trẻ sẽ được biểu đạt theo nhiều cách thức khác nhau và đều dễ dàng tiệm cận đến nghệ thuật thị giác. Hãy mở ra nhiều con đường đến nghệ thuật thị giác hơn là chỉ có một lối mòn nhỏ hẹp. Rất cần những nghệ sĩ giáo dục để xây dựng tư duy sáng tạo cho con người nói chung và giáo dục phổ thông nói riêng.
Chúng ta phải tập chung chỉ ra được cách thức nhận mảng hình từ đầu mà không cần phải giới hạn nó bằng đường nét duy mĩ. Những mảng hình của sự vật thực tế phải được phân tích từ những mảng hình kỷ hà. Phải xây dựng mảng hình từ tổng thể, đến cấu trúc và mảng hình chi tiết. Hiệu ứng, bút pháp, chất liệu, đặc tả, … là những yếu tố thuộc về đam mê của người học, họ sẽ tự học ngay khi họ biết mình phải đi trên con đường nào. Đừng chọn đường nét duy mĩ để rồi kết luận là không thể cho mọi yếu tố giảng dạy số đông. Rồi lẩn quẩn trong tư duy giáo dục, rồi lấp liếm bằng cách cho các bạn sao chép, đồ theo, tô màu vào mảng hình phác có sẵn, …
Tư duy sáng tạo là một quá trình, nó không thể cưỡng đoạt mà có. Đừng nôn nóng chú trọng vào kết quả sau mỗi bức tranh hoàn thiện, hãy chú ý về quá trình học hỏi. Cứ tư duy về mảng hình đầy đủ thì sẽ hình thành thói quen và năng lực quan sát chi tiết sẽ phát triển. Qua đó khả năng trực giác hình thành nên khả năng quan sát tìm đặc điểm riêng, tiền tố của nghệ thuật ấn tượng, trừu tượng. Biết quan sát, sẽ vạt nên mọi mảng hình về vật thể. Hãy dạy cách quan sát hơn là dạy cách vẽ. Một vật thể cần bao nhiêu mảng hình cấu trúc, chi tiết để lột tả là do ý niệm tưởng tượng của các bạn nhỏ, chủ đề và nội dung biểu đạt của các bạn. Đó mới là sự sáng tạo. Mỗi mảng hình là một mảng trừu tượng về ý niệm.
Một yếu tố khác, luôn đặt chủ đề trong bối cảnh chứa đựng của nó. Sáng tác phải bao gồm bao cảnh. Chủ đề và bao cảnh luôn đặt vào nhau. Ngữ cảnh hay bao cảnh nó quyết định sự tồn tại của chủ đề, nó giúp người ta xây dựng nội dung. Hai hình thức bắt buộc phải có trong mỗi tác phẩm nghệ thuật thị giác. Trẻ em rất thích kể chuyện, hai yếu tố cơ bản này chẳng phải phù hợp và đáng để rèn luyện hay sao? Nếu bạn đã quên và ngờ vực ở mục này thì hãy xem phân tích về những khả năng của trẻ ở đầu bài viết. Chúng rất thích vẽ và vẽ, kể chuyện và kể chuyện. Các hoạt động thể chất khác cũng tự nhiên thôi thúc bởi nhu cầu khám phá và trao đổi cảm xúc.
Chúng tôi đã hình thành bộ giáo trình giảng dạy lôi cuốn và đáp ứng hiệu quả các tiêu chí này thông qua khóa học Sóc chuột. Rất nhiều ý tưởng của các bạn nhỏ giờ đây đã biết cách biểu đạt, chúng tôi quan sát tính hội họa đạt được rất cao thông qua từng bức tranh của các bạn.
Trẻ trong giai đoạn này đã biết cơ bản về màu sắc, đúng hơn là các sắc tố và gắn kết nó với những sự vật trong thực tế (nâu đất, quả cam màu cam, lá cây màu xanh lục, …). Đặc biệt các bạn nhỏ được tiếp xúc với phương pháp nghệ thuật thị giác từ chương trình Sóc nhí , các bạn sẽ biết cách tạo hình từ đa chất liệu.
Đừng rời rạc hóa những sắc tố mà hãy tìm cách liên kết chúng lại với nhau. Điều gì sẽ giúp chúng liên kết với nhau. Hãy lấy từ khoa học tự nhiên. Ví dụ nhé: chẳng ai mà không biết lá cây màu xanh lục, thế nhưng kỹ hơn một tí. Nếu nó không phải là xanh lục thì sao? Não bộ trực giác sẽ cho rằng, nó là lá non nếu có màu xanh nhạt hơn, là lá già nếu nó có màu vàng nâu. Màu sắc giúp phân biệt tính chất của vật thể. Sắc tố không giúp phân biệt tính chất vật thể, nó giúp định danh vật thể trong trực giác thông minh. Sắc thái giúp định nghĩa tính chất của vật thể trong tự nhiên.
Vấn đề tiếp cận hiệu quả đến màu sắc được chúng tôi đem vào giảng dạy trong khóa học ĐOM ĐÓM XANH, chúng tôi vui mừng vì những thành công mà nó mang đến cho các bạn trẻ. Cho tất cả, không chỉ những bạn có khả năng thực hành duy mỹ về đường nét.
Bài học về ánh sáng, trong đào tạo về hội họa thường đưa vào trong đào tạo ở những bạn tiền trưởng thành chuẩn bị đi vào ngưỡng cửa chuyên nghiệp. Theo chúng tôi, là quá sai lầm, nên đưa vào sớm hơn. Lứa tuổi tiền trưởng thành (từ 15 tuổi đến 18 tuổi), gần như các bạn sẽ trở nên khó đoán hơn. Các bạn có trực giác não bộ gần như là người lớn. Các bạn thường quan sát điều gì đó bằng những định kiến từ tự nhiên trong khi thấy sự thú vị trong việc khám phá đã dần giảm đi. Các bạn sẽ trở nên máy móc hơn là thấy vui thú.
Trong khi ở lứa tuổi nhỏ hơn các bạn sẽ dễ hứng thú hơn với những gì đến từ tự nhiên. Thế giới tự nhiên sẽ thu hút hơn ở trẻ em, trong khi các bạn tiền trưởng thành có khuynh hướng chấp nhận như là lẽ thường hơn là tìm hiểu vì sao nó là như thế. Ví dụ bạn phân tích tại sao ánh sáng mặt trời ở bình minh có màu vàng cam trong khi ánh sáng ban ngày có màu trắng, điều này với trẻ em là rất thu hút, trong khi những bạn ở tiền trưởng thành thì trở nên nhạt nhẽo, mặc dù có thể các bạn đó có thể là không hiểu. Đấy là tâm lý giáo dục lứa tuổi. Giáo dục cần phải dạy đúng người và đúng thời điểm.
Nếu biết cách chúng ta sẽ dạy các bạn nhỏ về hướng sáng, màu của ánh sáng và thông qua đó màu sắc sẽ sẽ thay đổi. Không có màu thuần khiết chỉ có ánh sáng là thuần khiết. Màu đỏ trong bình minh sẽ có màu cam, … Các bài học về sắc độ, chẳng hạn như màu đỏ sẽ trở nên sậm đen hơn nếu nó rơi vào trong vùng tối. Các bài học này sẽ thú vị nếu chúng ta trực quan từ tự nhiên với nguồn sáng thực tế, nó bao gồm các hướng sáng và màu của ánh sáng. Các yếu tố vùng tối, vùng sáng, bán sắc, tán xạ ánh sáng, … những vấn đề hàn lâm bỗng chốc mà trẻ em sẽ nắm bắt rất nhanh thông qua hiện tượng trực quan. Đừng dùng ngôn từ để diễn tả những vấn đề gì trực quan. Trực quan chỉ có được thông qua quan sát mà không thể đến từ lời nói. Lời nói, kiến thức, tri thức, … nó sẽ là đề tài để sáng tác.
Để diễn tả được tự nhiên, bạn phải hiểu về khoa học bằng không bạn sẽ dễ dàng đi vào việc học như bắt chước để pha màu, bắt chước đểu hiệu ứng, … Lấy ví dụ để dễ hiểu. Chiếc lá màu xanh lục, nhưng nó không là màu xanh lục nguyên, cũng không phải xanh nhạt của lá non, cũng không là màu vàng nâu của lá già. Nó có màu khác, hơi xanh lục xám. Vậy tính chất của lá này là gì? bình thường, lá non hay là lá già? Bạn không biết nhưng trực giác thông minh của bạn sẽ cho bạn biết nó vẫn là chiếc lá bình thường.
Vậy đó, chúng ta nhìn vào thực tế, đoán định nó bằng tự nhiên của trực giác thông minh não bộ. Nhưng vấn đề sẽ trở nên khó khăn khi chúng ta vẽ nó. Chúng ta phải tìm hiểu màu này đến từ hiện tượng khoa học tự nhiên nào, và chúng ta mới biểu đạt được. Đó mới chính xác là cơ sở của tư duy sáng tạo. Sau này mọi sáng tạo của bạn mới giúp người xem hiểu về nó một cách đầy đủ.
Màu xanh lục là màu cục bộ của lá cây bình thường. Ánh sáng mặt trời chiếu vào nó, tạo ra những sắc thái khác nhau. Trong vùng sáng nó sẽ có màu xám trắng ửng xanh lục. Vùng tối sẽ có màu xanh lục đậm gần với màu sậm đen. Tất cả là do chiếc lá hấp thu tất cả quang phổ màu khác, chỉ phản xạ lại cho chúng ta những sắc thái như vậy. Bạn không biết nhưng não bộ bạn biết về điều này. Vùng sáng phản xạ lại màu xám trắng ửng xanh lục là vì nó phản xạ màu xanh lục và màu đỏ (màu đối lập màu xanh lục trên vòng thuần sắc) với cường độ ánh sáng cao.
Kết quả sẽ có màu như bạn thấy.Màu xanh lục nguyên sẽ được bạn thấy trong vùng bán sắc (vùng ánh sáng trung gian của chiếc lá). Nếu vẽ tranh với nền tảng kiến thức hữu ích như thế, bạn mới thật sự làm chủ hòa sắc. Hòa sắc đến từ ánh sáng, nó không đến từ kỹ thuật pha màu. Bạn hiểu như thế, chúng tôi sẽ tin rằng bạn không phải mất công đi tìm màu ở cửa hàng họa phẩm để miêu tả về cuộc sống.
Thực tế, các vấn đề này được chúng tôi đưa vào giảng dạy tại khóa học Đom đóm xanh và Tắc kè hoa. Kết quả là các bạn nhỏ đều rất hứng thú. Hứng thú này đến từ khoa học tự nhiên và hứng thú để được thể hiện nó bằng chính đôi tay của mình. “Đúng người đúng thời điểm” nên là câu nói lưu tâm trong giáo dục theo tâm lý lứa tuổi.
Suy cho cùng, bố cục trong tranh trẻ em nên được dạy như thế nào là phù hợp về phù hợp với tâm lý lứa tuổi. Chúng tôi lựa chọn bố cục tạo hình, là hình thức cơ bản nhất của các hình thức bố cục. Mọi hình thức bố cục khác (như đường nét, sắc độ, màu sắc, …) đều dựa vào bố cục tạo hình để thành thể thống nhất trong tác phẩm hội họa hay tranh vẽ. Chúng ta phải thực hiện dạy về nó như thế nào khi các ngôn từ trong đề mục này rất hàn lâm.
Còn nếu không dạy, thì các câu chuyện, tức phần nội dung của chủ đề tranh sẽ rất rời rạc và biểu đạt như kiểu liệt kê. Liệt kê đầy đủ các sự vật là thường xuất hiện trong tranh của trẻ. Trẻ em chưa biết được như thế nào là chính phụ theo cảm xúc nguyên sơ của chúng. Nếu để vẽ về gia đình, chúng sẽ liệt kê đầy đủ nhất có thể, và do đó mất dần tính nghệ thuật.
Bố cục tạo hình sẽ giúp chúng ta trình bày, sắp đặt các chủ đề theo chính phụ vào ngữ cảnh, không gian chứa đựng. Nó gợi cho ta nội dung câu chuyện, và cảm xúc của tác phẩm. Tất cả các vùng vẽ trong tranh đều có ý nghĩa, đừng suy nghĩ đơn giản chỉ sắp xếp chủ đề, còn lại là nền cho chủ thể. Như thế là hoàn toàn không đúng. Bố cục còn giúp xây dựng sự kịch tính trong tác phẩm thị giác.
Tất cả những yếu tố kể trên của bố cục tạo hình, không nên dạy những bố cục đã được định hình từ trước trong giai đoạn này, trẻ sẽ từ chối tiếp thu. Trẻ em đa phần rất yêu thích lý tính tự nhiên. Chúng trải nghiệm và khám phá hơn là bị áp đặt phải làm theo một cái gì đó.
Nguyên tắc bố cục là chiếm giữ những không gian vẽ, không có vùng không gian nào là thừa thãi trong tranh. Nếu chúng ta tổ chức các thành phần vẽ theo trật tự nào đó, ngang hay dọc thì sẽ dễ dàng gây nên sự nhàm chán vì đơn điệu. Bố cục còn giúp chúng ta hình thành nên đường dẫn thị giác đi toàn bộ bức tranh. Khi vẽ tranh về một chủ đề nào đó, thì bố cục giúp chúng ta trình bày nội dung của chủ đề đó. Tùy vào từng câu chuyện và cảm xúc của nó mà chúng ta sẽ có những bố cục tạo giai điệu khác nhau.
Chúng tôi đã thành công trong việc tạo ra một sự hình dung ngay từ khi có chủ đề. Với sự hình dung này trẻ em có thể phác thảo vài phương án bố cục khác nhau để xây dựng nội dung câu chuyện. Trong hội họa, hoặc minh họa đều có phương pháp kể chuyện. Nó giải thích vì sao phải có bố cục. Chúng ta nên cho trẻ tiếp xúc với các xây dựng bố cục mang tính giai điệu hơn là bố cục kinh điển từ các tác phẩm hội họa nổi tiếng.
Bố cục trong minh họa có lẽ là hình thức bố cục nghệ thuật thị giác phù hợp để có thể hướng dẫn trẻ vẽ tranh trong giai đoạn này. Bố cục mang tính giai điệu, một dạng bố cục nghệ thuật thị giác khó thực hành, nhưng sẽ dễ dàng dạy và học vẽ cho trẻ em nếu chúng ta dùng nó để xây dựng nội dung câu chuyện.
Trong nhiều năm giảng dạy hội họa, dạy vẽ cho trẻ em chúng tôi không gặp trở ngại nào đáng kể khi hướng dẫn các bạn nhỏ. Qua đó để lại vô số cách thức thể hiện tranh, nó đến từ câu chuyện trong trí tưởng tượng của trẻ và không hề có bức nào giống với bức nào.
wpDiscuz
